Historia
Nasza fundacja działa na terenie dawnej Stoczni Gdańskiej i innych historycznych terenów stoczniowych w Gdańsku, przez co naturalnie otrzymujemy wiele zapytań w tej kwestii. Poniższy tekst jest próbą odpowiedzi na najczęściej pojawiające się pytania z Państwa strony.
Historia Stoczni Gdańskiej w skrócie
Przemysł okrętowy pojawił się na terenie późniejszej Stoczni Gdańskiej im. Lenina w połowie XIX wieku. W 1844 roku władze Królestwa Prus założyły w tym miejscu bazę Pruskiej Marynarki Wojennej, która przekształcona została następnie w państwową Stocznię Królewską w Gdańsku. Po powstaniu Cesarstwa Niemieckiego, od 1871 roku była to już Stocznia Cesarska w Gdańsku, która budowała nowoczesne okręty wojenne dla niemieckiej Cesarskiej Marynarki Wojennej, w tym od roku 1906 także okręty podwodne – U-boot’y. W jej sąsiedztwie w końcu XIX wieku pojawił się drugi duży zakład szkutniczy – prywatna Stocznia Schichaua, filia elbląskich zakładów przemysłowca Ferdynanda Schichaua. Po pierwszej wojnie światowej dawna państwowa Stocznia Cesarska została przekształcona przez Aliantów w międzynarodową spółkę i w okresie Wolnego Miasta Gdańska działała jako Danziger Werft – Stocznia Gdańska. W okresie drugiej wojny światowej oba zakłady kierowane były przez władze III Rzeszy i ponownie wykorzystywane jako miejsce budowy U-boot’ów.
W 1945 roku obie stocznie zostały przejęte przez komunistyczne władze polskie i włączone w system centralnie planowanej gospodarki socjalistycznej. W 1947 roku obie fabryki zostały połączone w jedno ogromne przedsiębiorstwo państwowe Stocznia Gdańska, które przy wsparciu przedsiębiorstw-kooperantów ulokowanych w całej Polsce Ludowej budowało masowo statki na eksport, przede wszystkim dla armatorów ze Związku Radzieckiego. Na początku lat 60. XX wieku pod względem skali produkcji i tonażu wodowanych jednostek była to piąta stocznia na świecie, gdzie dziennie pojawiało się nawet do 25 tysięcy robotników. W 1967 roku zakład otrzymał jako patrona Włodzimierza Lenina. W 1970 roku jedno z ognisk wydarzeń Grudnia 1970 roku, następnie w sierpniu 1980 roku miejsce zawiązania się strajku solidarnościowego i podpisania jednego z porozumień sierpniowych opartych o 21 postulatów Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego. Po wydarzeniach 1989 roku, w roku 1990 stocznia została przekształcona w spółkę akcyjną, zaś w 1996 roku ostatecznie upadła.
Zwiedzanie Stoczni Gdańskiej
Stocznia Gdańska w latach 1967-1990 im. Lenina, w Sierpniu 1980 roku miejsce narodzin ruchu społecznego i związku zawodowego “Solidarność”, upadła w roku 1996 i od tego czasu zakład ten nie istnieje. Część terenów przemysłowych została sprywatyzowana i nie są one dostępne publicznie. Nadal prowadzona jest tam działalność produkcyjna i stoczniowa. Od lipca 2018 roku na wyspie Ostrów działa firma Stocznia Gdańsk SA, która do historii poprzedniego zakładu nawiązuje jedynie nazwą. Także i ona wyłączona jest z dostępu dla turystów.
Subiektywna Linia Autobusowa
Czy możliwe jest zwiedzanie Stoczni Gdańskiej autobusem? – W latach 2009 – 2014 na terenach postoczniowych działał projekt “Subiektywna Linia Autobusowa”, który skupił się na prowadzeniu wycieczek za pomocą historycznego autobusu typu Jelcz – charakterystyczny Ogórek, zaś przystankami były najważniejsze miejsca związane z zakładem i historią dawnej Stoczni Gdańskiej. Ze względu na przekształcenia terenów stoczniowych, obecnie nie ma możliwości zwiedzania czy poruszania się między halami produkcyjnymi tego typu środkiem transportu.
Muzeum Solidarności - Muzeum Stoczni Gdańskiej
Czy i jak zwiedzić można Muzeum Solidarności w Gdańsku albo Muzeum Stoczni Gdańskiej? – W Gdańsku nie znajdują się tego typu instytucje.
W czasie istnienia Stoczni Gdańskiej działało zakładowe muzeum, które mieściło się na piętrze stoczniowej sali szkoleń BHP, lecz było ono dostępne jedynie dla pracowników i organizowanych w czasie PRL grupowych wycieczek po terenie zakładu. W dniu 31 sierpnia 1980 roku podpisano tam porozumienia sierpniowe (gdańskie), przez co miejsce to nazywane jest do dzisiaj “kolebką solidarności”. Obecnie w odnowionym budynku znajduje się Muzeum Sali BHP Stoczni Gdańskiej, które można zwiedzać bezpłatnie. Prezentowana tam ekspozycja obejmuje tematy produkcji stoczniowej w tym miejscu oraz historię strajku i powstania ruchu “Solidarności”. Pierwsza tego typu wystawa w tym miejscu pt. “Drogi do wolności” działała w początku XXI wieku, potem przeniesiono ją do schronu przy siedzibie NSZZ “Solidarność” w Gdańsku, gdzie dostępna była przez następnych kilka lat. Obecnie część tych eksponatów umieszczonych jest w Europejskim Centrum Solidarności.
Drugim miejscem, które można odwiedzić na terenie dawnej stoczni jest Europejskie Centrum Solidarności, otwarte w roku 2014. Jest to przede wszystkim międzynarodowa instytucja kultury i otwarta przestrzeń publiczna, z biblioteką, ogrodem zimowym, restauracjami, salą konferencyjną. Jedynie część budynku – wystawa stała (a nie muzeum) poświęcona jest idei Solidarności jako ruchu społecznego. Wejście do środka instytucji jest bezpłatne, natomiast zwiedzanie wystawy stałej jest objęte biletowaniem i trwa około 2 godzin.